"Bizler, kendi derimiz içinde ebedi yalnızlığa mahkumuz." T.
Williams'ın 'Kızgın Damdaki Kedi oyununun girişine koyduğu bu epigramı
Beyaz Geceler'in girişine de yerleştirebiliriz. Bu uzun öyküde
yalnızlık ve çaresizlik karşı konulmaz bir edebi güçle üzerimize
çullanır: okurun olduğu kadar yalnızlığı hayalde aşmaya çalışan
insanların da.
Sigmund Freud -1856-1939- yaratıcısı olduğu
psikanaliz metodu ve bıraktığı anıtsal eserler topluluğu ile çağdaş
düşünceyi derinden etkilemiş bir bilim adamı ve düşünürdür. Onu, bu
ünlü eserinde, psikanalizi toplum bilimleri alanına yayar ve uygularken
görüyoruz. Freud'ün, günümüz nevrozlularıyla ilkel insanlar arasında
kurduğu analoji abartmalı bulunsa bile, ilgi uyandırmaktan geri kalmaz.
Ayrıca, bu eser, psikanalizin sentez ve yorum gücünü gösteren güzel bir
örnektir.
Michel Perrin`in bu çalışması şamanizme ilişkin geniş ve güncel bilgileri sergileme savındadır. Şamanizm bir din midir, yoksa herkesin yapabileceği bir tür büyü mü? Modern etneloglardan bazıları şamanizmi kurumların bütününü ilgilendiren toplumsal bir olgu olarak algılarlar. Onlara göre şamanizm, dinsel, simgesel, ekonomik, siyasal ve estetik bir gerçekliktir. Bu bağlamda şaman da bir yönetici, hastalıkları tedavi eden bir uzman, zeki bir psikolog, yetkin bir sanatçı ve bir `teknisyen`dir. Tanrıların ve doğanın kopmaz bir bütün oluşturduğu, gece ile gündüze kapıları her zaman açık olan şamanist evren, duyu ve simgelerle yüklüdür ve bugün bile bizi hala çekmekte ve büyülemektedir. Bu kitap, günümüz bilimlerinden yoksun insanların, olayların akışını açıklamak, doğayla yüz ağartıcı bir ilişki oluşturmak, acıları ve kaygıları gidermek için nasıl tutarlı bir entelektüel ve dinsel sistem oluşturduklarını keşfetmemizi ve anlamamızı sağlıyor.
Michel Perrin (ethnologue) définit le chamanisme (Le Chamanisme,
« Que sais-je ? ») comme l'un des grands systèmes imaginés par l'esprit
humain dans diverses régions du monde pour donner sens aux événements
et pour agir sur eux. Selon lui, il implique une représentation
bipolaire ou dualiste de la personne et du monde. L'être humain est
fait d'un corps et d’une ou plusieurs composantes invisibles, souvent
qualifiées d’“âmes”, qui survivent à la mort. Le monde est également
double. Il y a ce monde-ci, visible, quotidien, profane, et un
monde-autre. C'est le monde des dieux et de leurs émissaires, des
esprits de toutes sortes, des maîtres des animaux ou des végétaux, des
ancêtres, des morts... C'est le monde que décrivent les mythes. Le
chamanisme suppose aussi que certains humains savent établir à volonté
une communication avec le monde-autre. Ils peuvent le voir et le
connaître, à la différence des autres hommes, qui ne font que le subir
ou le pressentir. Ce sont les chamanes. Ils sont désignés et élus par
le monde-autre. Selon Perrin, le chamanisme est donc bien une sorte de
religion, à condition de considérer une religion comme une
représentation du monde qui ne peut être séparée des actes découlant de
la croyance qu'elle met en place.
"Bilimsel devrim, doga konusundaki düsünce
kategorilerinin yeniden yapilanmasindan öte bir seydi. Bilimsel
arastirma etkinliklerinde gittikçe artan sayida kisinin yer almasini ve
modern yasamda gittikçe daha etkin rol oynayan yeni bir kuramlar
kümesinin yayilmasini da ifade eden toplumsal bir olguydu"
This introduction to the history of science in the seventeenth century
examines the so-called 'scientific revolution' in terms of the
interplay between two major themes. The Platonic-Pythagorean tradition
looked on nature in geometric terms with the conviction that the cosmos
was constructed according to the principles of mathematical order,
while the mechanical philosophy conceived of nature as a huge machine
and sought to explain the hidden mechanisms behind phenomena. Pursuing
different goals, these two movements of thought tended to conflict with
each other, and more than the obviously mathematical sciences were
affected - the influence spread as far as chemistry and the life
sciences. As this book demonstrates, the full fruition of the
scientific revolution required a resolution of the tension between the
two dominant trends.
"Okullarda çocuklara okutulan tarih kitaplarının o ülkenin tarihçileri
tarafından değil, başka bir ülkenin (hatta düşman ülkenin) tarihçileri
tarafından yazılmışlardan okutulması" önerisi dinleyen kulakta ağrı
yapabilir, ama "tarih" işte o zaman yıllar süren ve hep "bizim"
kazandığımız kanlı bir savaş(masal) olmaktan çıkar..işte o zaman bize
karşı pencereden bakan komşunun "öcü" olmadığını o'nun da bizim gibi
aşamalardan(okullardan) geçip tam da devletinin istediği gibi bir koyun
(pardon özür diliyorum..tamamen "vatandaş" demek istemiştim oysa)
olduğunu, ve tarihte kazanan büyük hükümdarın "savaşlarda galip gelen
değil" aksine halkına "en uzun barışı" yaşatan küçük insanlardan
olduğunu öğrenirdik..ve lakin mürekkeple değil kanla yazılıyor tarih
dünyanın bütün devletlerinde. "
Makyavel politik yazının tarihinde ilk kez iktidarın alınışı ve korunması gibi
bir sorunu dinsel ya da ahlaki kaygıları dikkate almaksızın kendinde
bir amaç olarak inceledi.
„Ich schmeiße alles hin, mein Leben, […] ich alternder Mann. Auf
eure Welt anders zu reagieren als durch Krepieren oder durch den
Steppenwolf wäre für mich Verrat an allem, was heilig ist.“
"Bana 'içimin derinliğinde' ne olduğu sorulduğunda, bunda herkesin 'içinin derinliğinde' ağır basan tek bir aidiyetin, bir bakıma 'kişinin derin gerçekliğinin', doğarken ebediyen belirlenen ve artık değişmeyecek olan 'öz'ünün varolduğu inanışı yatıyor; sanki geri kalanın, bütün geri kalanın -özgür insan olarak katettiği yolun, benimsediği inanışların, tercihlerin, kendine özel duygusallığının, yakınlıklarının, sonuçta yaşamının- hiçbir önemi yokmuş gibi." Kimlik insanın zamanın içindeki incelişinde onu dünyaya bağlayan bir ayna. ...
Amin Maalouf prend le cas d’un homme né en Allemagne de parents turcs: « Aux yeux de sa société d’adoption, il n’est pas allemand ; aux yeux de sa société d’origine, il n’est plus vraiment turc. » Plusieurs questions se posent alors : pourquoi de telles personnes ne peuvent-elles pas assumer leurs appartenances multiples ? Pourquoi sont-elles constamment mises en demeure de choisir l’une ou l’autre ? Tentative de réponse : « A cause de ces habitudes de pensée etd’expression si ancrées en nous tous, à cause de cette conception étroite, exclusive, bigote, simpliste qui réduit l’identité entière à une seule appartenance. »
"Çok genç yaşta bile gözüpek ve yürekli biri olan George Orwell (1903-1950) önce döneminin ve ülkesinin toplumsal düzenine karşı çıktı. Büyük Rus devrimine inandı. Troçki'ye hayrandı. Ancak, İspanya içsavaşı sırasında Stalinistlerin Troçkistlere karşı tutumu, umutlarını yıktı. Bu durum ve yakalandığı hastalık, George Orwell'i Bin Dokuz Yüz Seksen Dört'ün mutlak umutsuzluğuna sürükledi. Orwell, yapısal olarak karamsar, ya da siyaset tutkunu biri değildi. İlgi alanları çok genişti. Daha az acılı bir dönemde yaşasaydı, yaşamaktan mutluluk duyardı. Ama çağımıza siyaset egemendir. Orwell, yaşadığı sürece gerçeklere bağlı kalmış ve öğrenmekten, en acı dersleri bile öğrenmekten vazgeçmemiştir. Ama umudunu yitirmiştir. "Orwell"in çağımızın peygamberi olmasını engelleyen de bu olmuştur. Dünyanın bugünkü durumunda umutla gerçeği birleştirmek olanaksızdır. Durum buysa, tüm peygamberler yalancı peygamberlerdir. Orwell gibi kişiler, bence günümüz dünyasında gerekli olanın yarısını, ama ancak yarısını ortaya koymuşlardır. Öteki yarıyı hala aramaktayız".
Yeterince uzun bir süredir, felsefecileri yakından gözledikden sonra, kendi kendime diyorum ki: Bilinçli düşünmenin büyük bir bölümü hill içgüdüsel etkinlikler arasında sayılmalı, felsefece düşünme bile; nasıl kalıtsal olanla, "doğuştan olan" konularında düşüncelerimizi değiştirdiysek, burada da değiştirmeyi öğrenmeliyiz... Bütün mantığın görünüşteki özerk izleyişinin gerisinde de, değer biçmeler, daha açık söylersek, yaşamın belli türlerini korumak için fizyolojik gereksinimler bulunur... öyleyse diyelim haydi, özellikle insan değildir, "her şeyin ölçüsü"... (Arka kapak'tan)
"Man soll nicht in Kirchen gehn, wenn man reine Luft atmen will." - Aph. 30
James Joyce, tıpkı Picasso, Schoenberg ve Stravinsky gibi, modernizm akımının önemli temsilcilerindedir. Ama, ne yazık ki, Joyce'un o ünlü "zor anlaşırlılığı", kitap okurlarının cesaretini kırar ve Joyce|un eserlerinden uzak durmalarına neden olur. Oysa, bu eserler, son derece insan sevgisi ve mizah doludur, üstelik düşünülenin aksine sürükleyicidir. Joyce, yaşamının büyük bir bölümünü kendi kararıyla sürgünde geçirmesine karşın, eserleri Dublin üzerinde odaklanmıştır.
" Yetmiş beş numaranın bodrum penceresinin rezesinden çıkık kanadından sakınarak yolun güneşli tarafına geçti. Güneş, Saint George kilisesinin çan kulesine yaklaşmaktaydı. Bugün hava sıcak olacak herhalde. Özellikle bu siyah elbisenin içinde iyice pişerim. Siyah iletkendir, ışığı yansıtır (ışın kırılması mıydı?). Ama o yazlık elbiseyle gidilmez. Piknik değil ki bu. Güzelim ılık havada yürürken gözkapakları ağır ağır kapanıyordu sıkça. Boland'ın ekmek kamyoneti, tepsi tepsi rızkımızı taşımakta ama Molly bayat ekmeği sever, kafaları kızartılmış kıtır kıtır sıcak. İnsanı gençleştiriyor. Doğuda bir yerlerde: Sabah erken: Şafak sökmekte. Güneşin önünden seyahat etsen, bir gün çalarsın ondan. Bunu hep sürdürürsen, bir gün bile yaşlanmazsın teorik olarak. Bir kumsalda yürüsen, yabancı bir ülkede, kentin kapısına gelsen, muhafız orada, hem de yaşlı bir asker, bizim koca Tweedy gibi posbıyıklı, yaslanmış uzun bir çeşit mızrağına. Tentelerin gölgelediği sokaklarda dolaşıyorum. Her yanımda sarıklı insanlar. Loş i dile getirir. Belli bir anda, koşullar, bir başka deyişle tarih, yayımcının simgelediği, parasal gereklikler, toplumsal görevler, bu eksik olan sonu anlatırlar ve her türlü baskıdan sıyrılarak özgürleşmiş sanatçı bitmemişi başka yerde sürdürür.
"Mr Bloom walked unheeded along his grove by saddened angels, crosses, broken pillars, family vaults, stone hopes praying with upcast eyes, old Ireland's hearts and hands. More sensible to spend the money on some charity for the living. Pray for the repose of the soul of. Does anybody really?"
